Programowanie metaboliczne

W styczniu 2021 Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci zaktualizowało wytyczne dotyczące karmienia niemowląt.

To nie pierwszy artykuł, w którym przeczytałam jak ważne jest programowanie metaboliczne dziecka w okresie pre- i postnatalnym.  Odżywianie w okresie ciąży i laktacji, wprowadzanie żywności uzupełniającej w diecie niemowlęcia ma wpływ na jego zdrowie w przyszłości (w tym występowanie takich chorób jak otyłość, cukrzyca, alergie, choroby układu krążenia).

Karmienie naturalne

Nie ulega wątpliwości, że karmienie piersią ma wiele zalet.  Zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka, w częstotliwości:

• 8-12 karmień na dobę w pierwszym półroczu
• 6-8 karmień na dobę w drugim półroczu
• 3-6 karmień na dobę po pierwszym roku życia i co bardzo ważne – bez karmienia nocnego

Karmienie naturalne zmniejsza ryzyko rozwoju u dziecka wad zgryzu, chorób infekcyjnych układu pokarmowego, cukrzycy, otyłości, wpływa korzystnie na inteligencję, a u matki przyspieszy powrót do masy ciała sprzed ciąży.

Matka nie może karmić tylko w wyjątkowych sytuacjach jak np. czynna nieleczona gruźlica (choć w trakcie leczenia może odciągać mleko), wirus HIV, narkomania, alkoholizm, a u dziecka gdy występuje galaktozemia, wrodzony niedobór laktozy, rozszczep podniebienia.

Co istotne nie ma przeciwwskazań do karmienia, jeśli matka jest zarażona wirusem SARS-CoV-2, szczególnie jeśli przechodzi go łagodnie. Z kolei przy hospitalizacji zaleca się odciąganie mleka. Obecne w nim przeciwciała IgG skierowane przeciwko wirusowi wzmacniają odporność dziecka. Ponadto należy zachować higienę – użyć maseczki, dezynfekować powierzchnię, zadbać o higienę dłoni i piersi.

Mleko modyfikowane

Mleko modyfikowane naśladuje skład mleka matki, jednak nigdy nie będzie identyczne. Mleko kobiece zmienia się w zależności od pory dnia czy zawartości tłuszczu w diecie matki. Sztuczne mieszanki są polecane niemowlętom niekarmionym piersią.  Powstają na bazie mleka krowiego, koziego lub sojowego. W nowelizacji zaleceń czytamy także, że:

• nie wykazano jednoznacznych korzyści z suplementacji pro- i prebiotykami, selenem
• wskazany jest dodatek kwasu DHA (dokoheksaenowego, z rodziny omega-3)
• zawarte w mieszankach oligosacharydy są bezpieczne
• forma hydrolizatu jest mniej alergogenna

Pokarmy uzupełniające

Pierwszy pokarm należy wprowadzać nie wcześniej niż z początkiem 5 miesiąca i nie później niż z początkiem 7 miesiąca życia dziecka. Nie ma danych potwierdzających szkodliwość wcześniejszego (tj. przed 6 m.ż.) wprowadzania  żywności o działaniu alergogennym (w tym jaj, ryb, glutenu). W tym wypadku zalecałabym ostrożność przy dodatnim wywiadzie rodzinnym w kierunku alergii i przy podawaniu wszelkich produktów baczną obserwację reakcji dziecka. Istotne jest, aby nowe produkty wprowadzać co 3-4 dni, podawać w postaci papki, w ilości 3-4 łyżeczek. Warto zacząć od zielonego warzywa, potem może być owoc i nieduża ilość glutenu.

Umiejętność siedzenia z podparciem, dojrzałość nerwowo-mięśniowa (koordynacja ręka-twarz), zanik odruchu usuwania ciał obcych z ust decydują, że właśnie okres 5-7 miesiąca życia dziecka jest najbardziej właściwy dla wprowadzania żywności uzupełniającej.

Jeden posiłek mleczny na miesiąc jest zastępowany posiłkiem uzupełniającym, tak aby pod koniec 12 miesiąca życia dziecko spożywało 4-5 posiłków dziennie.

Rodzic decyduje KIEDY i CO zje dziecko. A dziecko decyduje ILE zje.

To bardzo ważne, aby akceptować oznaki głodu i sytości u dziecka.  Pierwsze 2 lata życia dziecka są kluczowe dla rozwoju jego preferencji smakowych, mają też wpływ na nawyki. Przyzwyczajanie dziecka do 4-5 posiłków, brak dodatkowych przekąsek, przekarmiania czy podawania jedzenia w ramach nagrody kształtuje przyszłą relację dziecka z jedzeniem. Warto wspomnieć, że dzieci karmione naturalnie mają szersze preferencje smakowe, łatwiej akceptują nowe smaki.

Tab.1.  Oznaki głodu, sytości oraz chęci kontynuacji posiłku u niemowlaka.

Płyny

Dziecko karmione piersią zaspokaja swoje zapotrzebowanie na płyny. Po 6 m.ż uzupełniają je warzywa, owoce, zupki i woda źródlana (po 1 r.ż. mineralna niskosodowa niskozmineralizowana). Lepiej unikać soków i nektarów, ponieważ ich picie zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy, może rozchwiać metabolizm węglowodanów i zaburzyć odczuwanie głodu i sytości. Jeśli już w diecie dziecka pojawią się soki to w ilościach:

• 120ml/dziennie (1-3 r.ż.)
• 180ml/dziennie (4-6 r.ż)
• 240ml/dziennie (starsze dzieci i młodzież)

Powyżej 1 r.ż. nie zaleca się podawania płynów butelką ze smoczkiem. Może to być kubek  czy łyżeczka.

Dalszy ciąg artykułu pojawi się w kolejnym tygodniu. Opiszę w nim na co zwracać uwagę wprowadzając poszczególne produkty.